វិទ្យាស្ថានIISS៖ ពិភពលោកកំពុងឈានចូលក្នុងទសវត្សរ៍មួយដ៏គ្រោះថ្នាក់
15-កុម្ភៈ-2024
សង្រ្គាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន នៅទឹកដីអឺរ៉ុប សង្រ្គាមសងសឹក អ៊ីស្រាអែលហាម៉ាស នៅភូមិភាគដើមបូព៌ា កូរ៉េខាងជើងបង្ហាញសាច់ដុំយោធា នៅឧបទ្វីបកូរ៉េ ចំណែកចិន និងអាមេរិកតានតឹងដាក់គ្នាជាលំដាប់ ដោយសារតែចិនលែងចង់ឃើញវត្តមានរបស់អាមេរិកនៅក្នុងដែនឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅអាស៊ី។ នេះគេនៅមិនទាន់និយាយពីសង្រ្គាមស៊ីវិល ការប្លន់អំណាចតាមរយៈរដ្ឋប្រហារនៅទឹកដីអាហ្វ្រិក។ ជម្លោះប្រដាប់អាវុធ អស្ថិរភាពនយោបាយ និងអសន្តិសុខ កើតឡើងនៅគ្រប់ទ្វីបនៃផែនដី សបញ្ជាក់ថា ពិភពលោកកំពុងឈានចូលក្នុងទសវត្សរ៍មួយដ៏គ្រោះថ្នាក់។ នេះបើតាមរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំ ដែលវិទ្យាស្ថានអន្តរជាតិ ដើម្បីការសិក្សាយុទ្ធសាស្រ្ត IISS ចេញផ្សាយ កាលពីថ្ងៃអង្គារ ទី១៣ កុម្ភៈ។ IISSជាវិទ្យាស្ថានដ៏ល្បីឈ្មោះ និងមានទីតាំងនៅទីក្រុងឡុងដ៍។ 
ជំនួយយោធាសម្រាប់អ៊ុយក្រែនកំពុងជាប់ទ្រឹងដោយសារស្ថានការណ៍នយោបាយក្នុងស្រុកអាមេរិក។ © Efrem Lukatsky / AP
ពិភពលោកកើតកលយុគគ្រប់ទីកន្លែង។ សង្រ្គាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន នៅទឹកដីអឺរ៉ុប។ សង្រា្គមសម្លាប់បង្ហូរឈាមជារៀងរាល់ថ្ងៃ រវាងអ៊ីស្រាអែល និងហាម៉ាសនៅហ្កាហ្សា ក្នុងតំបន់ដើមបូព៌ា។ ចំណែកអាស៊ី ក្រៅ ពីសង្រ្គាមស៊ីវិលនៅភូមា កំពុងចាប់តានតឹង ដោយសារការប្រឈមមុខដាក់គ្នានៅឧបទ្វីបកូរ៉េ និងជុំវិញបញ្ហាកោះតៃវ៉ាន់។ ងាកទៅមើលទៅអាហ្វ្រិកវិញ កត់សំគាល់ដោយការចូលកាន់អំណាចរបស់ពួកយោធា តាម រយៈការធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្តួលរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិល ដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោត។ នេះគេនៅមិនទាន់និយាយពីបញ្ហាអសន្តិសុខ ការវាយប្រហាររបស់ក្រុមភេរវនិយម នៅតំបន់សាហែល។ សង្រ្គាម ជម្លោះប្រដាប់អាវុធកើតមាន នៅគ្រប់កន្លែងជាសញ្ញាបញ្ជាក់ថា មួយទសវត្សរ៍ទៅមុខនេះ ពិភពលោកឈានចូលក្នុងបរិបទមួយកាន់តែគ្រោះថ្នាក់ជាងមុន។ នេះបើតាមការព្រមានរបស់វិទ្យាស្ថានអន្តរជាតិ ដើម្បីការសិក្សា យុទ្ធសាស្រ្ត IISS ដែលមានទីតាំងនៅទីក្រុងឡុងដ៍។
នៅក្នុងរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំ ដែលមានឈ្មោះថា “តុល្យភាពកងទ័ព” វិទ្យាស្ថាន IISS បានទាញសេចក្តីសន្និដ្ឋានថា នៅក្នុងពិភពលោកមួយដែលកំពុងជួបអសន្តិសុខ ផ្ទុះសង្រ្គាមនៅតំបន់ជាច្រើនយ៉ាងដូច្នេះ ការប្រកួតប្រជែងផ្នែកសព្វាវុធកាន់តែលេចត្រដែតខ្លាំង។ ការពង្រឹងវិស័យយោធា តាមរយៈការធ្វើទំនើបកម្មកងទ័ព និងសព្វាវុធជាអ្វី ដែលប្រទេសជាច្រើននៅក្នុងពិភពលោកកំពុងតែផ្តោតយកចិត្តទុកដាក់ខ្លាំង។
យោងតាមវិទ្យាស្ថានIISS នៅឆ្នាំ២០២២ ការចំណាយសម្រាប់វិស័យកងទ័ព នៅទូទាំងពិភពលោក បានហក់កើនឡើង ២០% ដល់ចំនួនបំបែកឯតទគ្គកម្ម ប្រមាណ ២,២ទ្រីលានដុល្លារ។ ការបង្កើនថវិកាកងទ័ពមាននៅគ្រប់កន្លែង។
នៅអឺរ៉ុប សង្រ្គាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន បានធ្វើឲ្យប្រទេសអឺរ៉ុបជាច្រើនភ្លឺភ្នែក និងងាកមកចាប់អារម្មណ៍ ពង្រឹងវិស័យកងទ័ព តាមរយៈការបង្កើនថវិកាយោធា សម្រាប់ធ្វើទំនើបកម្មវិនិយោគទៅលើវិស័យឧស្សាហកម្មផលិតសព្វាវុធ ដែលដេកដួល គ្មានសកម្មភាពជាច្រើនទសវត្សរ៍មកនេះ។ អឺរ៉ុប ដែលជាសមាជិកភាគច្រើនរបស់អូតង់ កាន់តែភ្ញាក់សា្មរតី រុញច្រានវិស័យការពារអឺរ៉ុបឲ្យងើបដើរឡើងវិញនៅបន្ទាប់ពីលឺលោក ដូណាល់ត្រាំ និយាយគំរាមពីចំងាយថា អាមេរិកនឹងមិនជួយសមាជិកអូតង់ណា ដែលមិនព្រមបង់លុយវិភាគទានតាមការតម្រូវរបស់អូតង់ ដែលមានចំនួន ២% នៃផលិតផលក្នុងស្រុករបស់ខ្លួន។
នៅក្នុងយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោត នៅក្នុងរដ្ឋ South Carolina កាលពីថ្ងៃសៅរ៍ កន្លងទៅ លោកដូណាល់ត្រាំ បាននិយាយថា កាលលោកនៅជាប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោកធ្លាប់បានប្រាប់មេដឹកនាំរបស់ប្រទេសសមាជិកមួយរបស់អូតង់ថា ត្រូវតែបង់លុយ បើសិនមិនបង់លុយទេ លោកមិនជួយទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ លោកនឹងទៅលើកទឹកចិត្តឲ្យរុស្ស៊ីចូលវាយប្រទេសនោះតែម្តង។ ដូច្នេះ ប្រទេសនោះត្រូវតែបង់លុយ។ អគ្គលេខាធិការអង្គការអូតង់ រួមទាំងប្រមុខការទូតអឺរ៉ុបបញ្ចេញការមិនពេញចិត្តនឹងការលើកឡើងរបស់លោកដូណាល់ត្រាំ ដែលធ្វើឡើងក្នុងកាលៈទេសៈក៏គ្រោះថ្នាក់ ដែលកំពុងកើតមានសង្រ្គាមរុស្ស៊ីឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន។
ប៉ុន្តែ យ៉ាងហោច សារគំរាមរបស់លោក ដែលអាចជាគូប្រជែងដណ្តើមជ័យជំនះ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីអាមេរិក នៅចុងឆ្នាំនេះ ចង់ ឬមិនចង់ ធ្វើឲ្យអឺរ៉ុបសមាជិកអូតង់ភ្ញាក់ដឹងខ្លួនថា គេមិនអាចពឹងផ្អែកលើអាមេរិកតទៅទៀតទេ។
អាល្លឺម៉ង់ បារាំង អ៊ីតាលី និងហូឡង់ ជាដើម បានបង្កើនថវិកាកងទ័ពជាបន្តបន្ទាប់ ជំរុញរោងចក្រផលិតសព្វាវុធ ដូចជាគ្រាប់ប្លោង គ្រាប់មីស៊ីលជាដើម ដែលគេត្រូវការប្រើច្រើននៅក្នុងសមរភូមិ។
នៅអឺរ៉ុប សមាជិកអូតង់ជំរុញឧស្សាហកម្មយោធារបស់ខ្លួន បន្ទាប់ពីបំភ្លេចទុកចោល អស់ជាច្រើនទសវត្សរ៍ ដើម្បីផ្តោតសំខាន់តែទៅលើសេដ្ឋកិច្ច។ ប៉ុន្តែ នៅចំពោះមុខការគំរាមកំហែងរបស់រុស្ស៊ី ដែលធ្វើសង្រ្គាមឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន ប្រទេសនៅអឺរ៉ុបទំនងធ្វើដូចរុស្ស៊ី ដែលផ្តោតសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនភាគច្រើន ទៅលើវិស័យយោធា។
ដោយសារតែសង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែន រុស្ស៊ី បានបង្កើនការចំណាយកងទ័ពក្នុងកម្រិតមួយដ៏ខ្ពស់មិនធ្លាប់មាន។ យោងតាមរបាយការណ៍របស់វិទ្យាស្ថាន IISS ដោយសារតែត្រូវឯកោ ជាប់ទណ្ឌកម្មរបស់ប្រទេសលោកខាងលិច រុស្ស៊ីបានងាកទៅចង់សម្ព័ន្ធយោធា ជាមួយកូរ៉េខាងជើង អ៊ីរ៉ង់ និងចិន។ វិទ្យាស្ថានIISS វាយតម្លៃថា ការចំណាយយោធារបស់ចិន និងរុស្ស៊ី បូកចូលគ្នាមានចំនួន ៤១៦ពាន់លានដុល្លារ នៅឆ្នាំ២០២២ និងបានកើនឡើង ២,៦% ដល់៤១៧ពាន់លានដុល្លារ នៅឆ្នាំមុន។ ចិនផ្ទាល់បានចំណាយថវិកាជាង ២១៩ពាន់លានដុល្លារ នៅឆ្នាំមុន ពោលគឺ ស្មើនឹង ៤៣% នៃការចំណាយយោធាសរុបរបស់បណ្តាប្រទេសទាំងអស់ នៅអាស៊ី។ ការបង្កើនការចំណាយយោធាបានធ្វើឲ្យចិនមានទំនុកចិត្តថា នឹងអាចធ្វើសង្រ្គាមតទល់នៅថ្ងៃមួយជាមួយអាមេរិក ជាពិសេសនៅក្នុងករណីកោះតៃវ៉ាន់។ ចិនមិនត្រឹមចង់ក្តោបក្តាប់ផ្តាច់មុខនៅអាស៊ី ប៉ុន្តែ ទំនើបកម្មកងទ័ពបានធ្វើឲ្យចិនអាចមានសមត្ថភាពចេញទៅធ្វើសង្រ្គាម នៅកន្លែងឆ្ងាយៗ ជាមួយកប៉ាល់ផ្ទុកយន្តហោះជាច្រើនគ្រឿងដែលចិនសម្រុកសាងសង់នៅប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ។
និយាយពីឧបទ្វីបកូរ៉េ ជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូងគិតតែបង្កើនកញ្ចប់ថវិកា សម្រាប់បំពាក់សព្វាវុធឲ្យកងទ័ព ពង្រឹងសន្តិសុខជាតិ នៅចំពោះមុខការផ្គើនបាញ់សាកល្បងមីស៊ីល និងពាក្យគំរាមជាបន្តបន្ទាប់របស់មេដឹកនាំកូរ៉េខាងជើង។ អស់ពីភាពតានតឹងនៅឧបទ្វីបកូរ៉េ ពិភពលោកមកត្រូវតានតឹងចិត្តនឹងសង្រ្គាមនៅហ្កាហ្សាមួយទៀត ជាទីដែលសង្រ្គាមសងសឹករបស់អ៊ីស្រាអែល ទៅលើក្រុមហាម៉ាសនៅហ្កាហ្សា កំពុងដុតកំហឹង អំពើហិង្សារាលដាលនៅភូមិភាគដើមបូព៌ា។
តាមវិទ្យាស្ថាន IISS សង្រ្គាមអ៊ីស្រាអែលនៅហ្កាហ្សា ជាលេសមួយឲ្យអ៊ីរ៉ង់ ចេញទៅពង្រីកដែនឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន នៅក្នុងតំបន់ដើមបូព៌ា។ ត្រូវដឹងថា គឺអ៊ីរ៉ង់នេះហើយ ដែលជាអ្នកផលិតផ្គត់ផ្គង់ដ្រូន មីស៊ីលទៅឲ្យក្រុមប្រដាប់អាវុធ ដែលជាកូនចៅគ្នីគ្នារបស់ខ្លួន នៅក្នុងទឹកដី ស៊ីរី អ៊ីរ៉ាក់ ឬក្រុមហ៊ូទី នៅយេម៉ែន ដើម្បីវាយប្រហារផលប្រយោជន៍របស់អាមេរិក និងអ៊ីស្រាអែល៕
ប្រភពព័ត៌មាន ៖ វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ RFI https://www.rfi.fr/kh
អត្ថបទពាក់ព័ន្ធ
